آیا بنی امیه شجره ملعونه است ؟ آیا مفسرین شیعه و سنی در تفسیر آیه 60 سوره الاسراء (وَإِذْ قُلْنَا لَکَ إِنَّ رَبَّکَ أَحَاطَ بِالنَّاسِ وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلاَّ فِتْنَةً لِّلنَّاسِ وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی القُرْآنِ وَنُخَوِّفُهُمْ فَمَا یَزِیدُهُمْ إِلاَّ طُغْیَانًا کَبِیرًا ) شجره ملعونه را به بنی امیه تفسیر کرده اند ؟ آیا از نظر شیعه، تمامی بنی امیه و بدون استثناء ملعون اند ؟ آیا لعن بنی امیه در زیارت عاشورا شامل تمامی بنی امیه می شود ؟

 

1. اینکه شخصی صرفا به خاطر انتساب به طایفه خاصی (از لحاظ نسبی) ، مورد لعن قرار بگیرد ، مخالف عقل و وحی است. ( عکس این مطلب نیز صحیح است ، به این معنی که مثلا ابولهب با اینکه از بنی هاشم است و عموی پیامبر ، در قران کریم و روایات فرقتین مورد مذمت و لعن قرار گرفته) .

2. در خاندان بنی امیه افرادی بوده اند که مورد تمجید ائمه اطهار ( صلوات الله علیهم) قرار گرفته اند. لذا ملعون بودن بنی امیه به طور عام ، متناقض با روایات صحیحه دال بر وجود افراد صالح و مورد تایید ائمه اطهار ( صلوات الله علیهم) از بنی امیه است ( مانند خالد بن سعید بن العاص و ابوالعاص بن ربیع)، لذا غلط است.

3.  مفسرین ( اعم از شیعه و سنی) در تفسیر آیه 60 سوره الاسراء ، تفاسیر و شان نزول زیادی در مورد شجره ملعونه آورده اند و یکی از احتمالات را به این داده اند که منظور از شجره ملعونه ، بنی امیه است. و بعضی از مفسرین این تفسیر را غلط دانسته اند. ( مثلا امام فخرالدین الرازی می فرمایند : قال ابن عباس رضی الله عنهما : الشجرة بنو أمیة یعنی الحکم بن أبی العاص قال ورأى رسول الله صلى الله علیه وسلم فی المنام أن ولد مروان یتداولون منبره فقص رؤیاه على أبی بکر وعمر وقد خلا فی بیته معهما فلما تفرقوا سمع رسول الله صلى الله علیه وسلم الحکم یخبر برؤیا رسول الله صلى الله علیه وسلم فاشتد ذلک علیه ، واتهم عمر فی إفشاء سره ، ثم ظهر أن الحکم کان یتسمع إلیهم فنفاه رسول الله صلى الله علیه وسلم . قال الواحدی : هذه القصة کانت بالمدینة ، والسورة مکیة فیبعد هذا التفسیر إلا أن یقال : هذه الآیة مدنیة ولم یقل به أحد ، ومما یؤکد هذا التأویل قول عائشة لمروان لعن الله أباک وأنت فی صلبه فأنت بعض من لعنه الله.( التفسیر الرازی))

 

4. روایتی را محدثان اهل سنت نقل کرده اند مبنی بر اینکه : قال رسول الله ( صل الله علیه و آله و سلم ) : هلکة أمتی على یدی غلمة من قریش . حضرت رسول اکرم ( صل الله علیه و آله و سلم ) فرمودند : هلاک امت من به دست جوانانی از قریش است ( صحیح البخاری و المسلم ، کتاب الفتن ) و ظاهرا بخاری و مسلم آن را به بنی امیه تطبیق کرده اند.( ر.ک. صحیحن ، کتاب الفتن)

5. امام طبری و یعقوبی در کتب تاریخشان روایت کرده اند که : ابوسفیان سوار بر الاغى بود و معاویه زمام آن را به دست گرفته و یزید آن را مى‏راند! رسول‏اللَّه فرمود: خدا راکب و راهبر و راننده آن را لعنت کند. (مسلم گوید: صحت اسناد این حدیث را بررسی نکرده ام).

 

6. باید توجه داشت که سعادت و شقاوت هر کسی به دست خود شخص و با اعمال او ( و اختیار او) رقم می خورد و انتساب به طایفه ای یا مصاحبت با شخصی، معجزه نمی کند. مثلا به نقل امام ذهبی یکی از زنان پیامبر ( به نام قتیله) بعد از فوت پیامبر ( صل الله علیه و آله و سلم) ، مرتد شد . یا خداوند در قرآن کریم خطاب به پیامبر می فرماید که : در اطراف تو منافقانی هستند که تو آنها را نمی شناسی. یا بعضی از فرزندان ائمه مورد مذمت قرار گرفته اند و از آنها به فاسق و ... تعبیر شده است ، یا پسر نوح که کافر و هلاک شد . یا زنان حضرت نوح و حضرت لوط ، که قران کریم از آن دو به کافر و خائن یاد کرده ( التحریم 10) .

7. باید توجه داشت که از آنجا که اکثر بنی امیه ( مانند یزید و ...) در تضاد با حق و دشمن ائمه اطهار ( صلوات الله علیهم ) بوده اند ،در ادعیه مورد نص قرار گرفته اند ، نه از آن جهت که از بنی امیه اند ، زیرا حتی اگر کسی از بنی هاشم و ... نیز همانند یزید و امثال او باشد ، مورد لعن قرار می گیرد. مثلا در قبیله ثمود و در جریان کشتن ناقه صالح ( علیه السلام) ،قاتل یک نفر بود ولی چون سایر قبیله نیز به این کار او راضی بودند ، مورد عذاب واقع شدند. یعنی ملاک خوبی و بدی ، اطاعت و عصیان است و نه انتساب به قبیله خاصی.

حضرت امام علی بن موسی الرضا ( صلوات الله و سلامه علیه ) در مورد پسر نوح می فرماید : او واقعا پسر نوح بود ولی به دلیل عصیان و کفر ، خداوند خطاب به نوح می فرماید که او از خانواده تو نیست ( انه لیس من اهلک ) ، و همینگونه است که اگر کسی از بنی هاشم ، اطاعت خداوند را نکند از ما نیست .

و نیز حضرت رسول اکرم ( صل الله علیه و آله و سلم) با اینکه حضرت سلمان ( سلام الله علیه) نه از بنی هاشم است و نه عرب است ، با این حال از آنجا که بر خیر و ایمان و صلاح است ، در مورد او می فرماید (( سلمان منا اهل البیت )). (مسلم گوید : بیان مقام و منزلت و مناقب حضرت سلمان ( سلام الله علیه) در این مختصر نمی گنجد).

و نیز حضرت امام علی بن ابی طالب ( صلوات الله و سلامه علیه) جواب سلام برادر خود ( زید بن موسی بن جعفر ) را نداد ، زید گفت که من پسر پدرتان هستم ، چرا جواب سلام مرا نمی دهی ؟ امام (سلام الله علیه) فرمودند که تا وقتی که اطاعت الهی داشته باشی برادر من هستی و در صورت عصیان هیچ نسبتی میان ما نخواهد بود. ( بحار الانوار)

و نیز حضرت امام محمد باقر ( صلوات الله و سلامه علیه ) به  فردی از بنی امیه که از فرزندان مروان است ( به نام سعد بن عبدالملک ) لقب (( سعد الخیر )) را دادند . روزی سعد نزد ایشان آمد در حالی که شدیدا می گریست. امام (علیه السلام) به او فرمودند که چرا گریه می کنی ؟ سعد گفت : چرا گریه نکنم در حالی که از بنی امیه ام و مورد لعن . حضرت امام ( علیه السلام) فرمودند که تو از ما هستی زیرا قران از قول حضرت ابراهیم ( علیه السلام) می فرماید : فمن تبعنی فانه منی ، آن که از من پیروی کند از من است. ( الاختصاص ، شیخ مفید ( قدس سره)).

 

8. کان بنو أمیة إذا سمعوا بمولود اسمه على قتلوه.

اگر در یک خانه‌ای، نام فرزندشان را علی می‌گذاشتند، بنی‌أمیه او را می‌کشتند.

تهذیب التهذیب لإبن‌حجر، ج7، ص281

(  کتب معاویة إلی المغیرة بن شعبة : أظهر شتم علی وتنقصه ... .

انساب الأشراف ، ج5 ،‌ ص30 )

أن معاویة بن أبی سفیان لما ولى المغیرة بن شعبة الکوفة فی جمادى سنة 41 دعاه فحمد الله وأثنى علیه ثم قال : ... ولست تارکا إیصاءک بخصلة لا تتحم عن شتم على وذمه والترحم على عثمان والاستغفار له والعیب على أصحاب على والاقصاء لهم وترک الاستماع منهم ... .

تاریخ طبری‌ ،‌ ج4 ، ص188 . )

 

 

مسلم گوید : فضائل و مناقب بنی امیه بسیار زیادتر از چند حدیث فوق است ( فاجعه قضیه حره ، واقعه کربلا ، جنگ صفین ، و...). از این حدیث و نظایر این حدیث ، می توان فهمید که آن بنی امیه ای که در ادعیه شیعه مورد نص قرار گرفته اند چه کسانی بوده اند.